Een vaste waarde binnen Prebes, dat is Johan Geuens. Sinds 1989 (jawel!) is hij actief in de Prebes projectgroep Risicobeheer, waar hij sinds vele jaren ook voorzitter van is. Een preventieadviseur met heel wat jaren ervaring op de teller en een goed gevoel humor. Toen we hem vroegen voor Prebesser in de kijker was hij niet meteen enthousiast, want hij staat niet graag in de spotlights, maar gelukkig wilde hij toch zijn ervaring en wijsheid als preventieadviseur met ons delen.
Neen zeggen was geen optie
Johan, hoe kwam je terecht bij Prebes?
De VDVHB (voormalige benaming Prebes) was mij al niet onbekend vanaf de jaren ’60. Mijn vader was vakbondsafgevaardigde in de mijn van Beringen en elk jaar had hij wel enkele agenda’s van de VDVHB op overschot.
Mijn carrière als ingenieur ben ik gestart in 1980 bij SGS Depauw en Stokoe in Zelzate. In die beginjaren deed ik gasvrij-inspecties en controles van speciale operaties op gasschepen. Het moet in ’83 of ’84 geweest zijn. Dow Terneuzen was veruit de belangrijkste klant en zij stelden eisen (toen al) over de veiligheidsorganisatie bij toeleveranciers. Er was een contactpersoon nodig voor de veiligheidsaspecten in de afdeling in Zelzate. Out of the blue werd ik dat dus. Niet aanvaarden was geen optie, dus ik heb gezegd: OK, op voorwaarde dat ik een opleiding mag volgen. Dat mocht, maar niet in dagtijd, en ik heb dan in 2 jaar in avondles de opleiding Niveau 2 gevolgd in Brugge. Vanaf die jaren was ik lid van VDVHB/Prebes.
In ’87 startte ik bij AIB als consultant voor procesrisico’s en risico’s van zware ongevallen. 1987 was ook het jaar dat de eerste Seveso-richtlijn via de “Wet inzake de risico’s van zware ongevallen bij bepaalde industriële activiteiten” in België geïmplementeerd werd. In 1988/’89 volgde ik nog een overgangsniveau voor Niveau 1. Ik kwam terecht in de wereld van procesrisicoanalyses, veiligheidsstudies en -rapporten, audits van organisatiesystemen en adviesverlening op het vlak van Seveso-risico’s. Dit werd de job die centraal zou staan in mijn hele verdere loopbaan van AIB naar AIB-Vinçotte, naar DNV, Ecolas, Tractebel, Sertius en ten slotte mijn eigen BV. Ik was adjunct-preventieadviseur bij SGS en preventieadviseur bij Sertius, mijn laatste werkgever. Voor mij was die opleiding preventieadviseur echter vooral een meerwaarde om ook als consultant de mindset van de preventieadviseur te begrijpen.
Bij de VDVHB werd de werkgroep Risicobeheer opgericht en als ik me niet vergis moet dat ook in 1987 geweest zijn. Van in het prille begin zat er iemand van AIB in die werkgroep. Met de fusie tussen AIB en Vinçotte in 1989 verdwenen enkele personen uit de organisatie en vroeg men mij om aan de projectgroep deel te nemen. Dat leek me wel interessant, ook toen was neen zeggen overigens geen optie. Sindsdien maak ik deel uit van deze projectgroep. In de beginjaren had ik eigenlijk niet erg veel te vertellen tussen figuren als Theo Wevers, Eric Van Gils, Jaak Clerincx, Guy Huys, Erik Helsen,… De tijd staat echter voor niemand stil.
Een risicoanalyse is nooit af
Waar heb je tot hiertoe het meest voldoening uit gehaald?
Ik heb geen geweldig grootse dingen gedaan, of toch niet naar mijn aanvoelen, maar waar ik nog steeds het meeste voldoening uit haal is om een competent team te leiden naar een risicoanalyse waarbij iedereen het gevoel heeft dat er degelijk werk verricht is, terwijl iedereen goed begrijpt dat een risicoanalyse nooit “af” is. Zoals op alle rapporten van SGS onderaan vermeld was, en vermoedelijk nog is:
“To the best of our knowledge and ability, and our responsibility is limited to the exercise of reasonable care.” Dat lijkt ook een levensles.
Consulting is bovendien een wat atypische bezigheid natuurlijk, zelden ken je echt het resultaat van je interventie, tenzij voor die klanten waarvoor je vele jaren actief bent, maar zo zijn er niet erg veel.
Wat speciaal is aan risicoanalyse is de noodzaak om problemen te voorzien die je nog niet kent. Dat maakt dat je teamleden steeds weer uit hun comfortzone moet halen om zo efficiënt mogelijk te blijven zoeken naar mogelijke problemen. Dat lijkt niet zo moeilijk maar bedenk dat oplossingen verzinnen voor gekende problemen, met stip de comfortzone van de gemiddelde ingenieur is. Zo evident is het dus ook niet.
Steeds nieuwe uitdagingen
Wat zijn de belangrijkste uitdagingen voor preventieadviseurs in de toekomst denk je?
Het is moeilijk om de belangrijkste uitdagingen voor preventieadviseurs in de toekomst te duiden. Volgens mij is de belangrijkste uitdaging dat er steeds weer uitdagingen bij komen. Nu weer AI! We zijn nog altijd heel druk doende om mensen te motiveren om veilig te werken, en nu moeten we dat ook nog beginnen doen met de machines?
Informatie zoeken tot je blauw ziet
Welke bronnen (websites, boeken, collega’s) consulteer je het meest wanneer het gaat over preventie?
Dat is niet zo een eenvoudige vraag en er is ook geen echt antwoord bij te verzinnen. Het hangt ook van de vraag af. Niet zelden kan je ook informatie zoeken tot je blauw ziet, en tenslotte moet je dan toch nog zelf nog een oplossing verzinnen. Papier is ook verduldig, hetgeen op papier gezet is, blijkt niet altijd de waarheid of de hele waarheid te zijn.
Zelfs als je een oplossing vindt in literatuur, moet je steeds de nodige kritische ingesteldheid aanhouden als je die wil gebruiken.
Wat een carrière van 40 jaar wel oplevert is ervaring in zoeken. Dikwijls ben je al eens iets tegengekomen dat lijkt op het voorliggende probleem en dan weet je ook dikwijls in welke richting een antwoord moet te vinden zijn. Ik ben voorts een fervente believer van teamwerk. In een team dat uit een diversiteit van specialisten is samengesteld, worden mogelijkheden voor oplossingen van problemen heel dikwijls gevonden, gewoon door open discussies.
Le risque existe, inutile d’en faire un drame
Wat zijn de belangrijkste evoluties die je de laatste jaren hebt gezien op gebied van preventie?
Mijn hele carrière was een aaneenschakeling van belangrijke evoluties op het gebied van preventie. Niemand heeft de wijsheid in pacht en wat op een bepaald ogenblik in de tijd geacht wordt de waarheid te zijn, mag nooit de pretentie doen ontstaan dat het nu wel voldoende is. Steeds moet er aandacht zijn voor nieuwe ontwikkelingen, die zullen hopelijk blijven ontstaan en ons allemaal overleven. Ook is het niet nodig om in paniek te geraken dat je niet alles weet of gezien hebt, zoals op de deur van het bureau van José, een voormalige leidinggevende geplakt was: “Le risque existe, inutile d’en faire un drame.”
Het vlammetje vreet alle gassen op
Wat is het meest frappante dat je in je carrière op gebied van preventie tegenkwam?
Iets dat ik nooit vergeten ben, is het hallucinante verhaal van een oude schipper op een nog oudere tanklichter bij een gasvrij-inspectie op de Scheepswerf van Langerbrugge, ergens in de vroege jaren ’80. Ik vroeg wat hij al gedaan had om zijn schip gasvrij te maken. Hij antwoorde erg fier in een dialect uit het Antwerpse: “Ik heb de tanks gewassen en al geïnspecteerd, ze zijn volledig gasvrij.” Ik vraag: “Hoe heb je dat gemeten.” Hij zegt: “Ik ben in alle tanks geweest en ze zijn allemaal gasvrij.” Ik weer: “OK en hoe weet je dat?” Dan ten slotte hij weer: “Wel ik ga in de tank en net voordat ik door het luik ga steek ik mijn aansteker aan en zo ga ik de ladder af tot beneden en dat vlammetje vreet alle gassen op.” Hij meende het echt… Ik heb dan niks meer gezegd en gewoon gecontroleerd wat ik moest controleren. Ik kon er zelfs niet om lachen. De explosie van de Charlotte F in Burcht op 27 april 1982 was toen nog niet lang geleden. Hij heeft zijn gasvrijcertificaat gekregen en ik heb nadien toch niet gehoord dat hij het leven gelaten heeft omdat het vlammetje wat te heftige eetlust had. Een mens mag al eens geluk hebben in zijn carrière – ik heb het over die schipper.
Doe je wat je graag doet?
Welk advies heb je voor jonge, startende preventieadviseurs?
Of het nu een jonge preventieadviseur is of wat anders, ik heb steeds dezelfde vraag: “Doe je graag wat je doet?” Dat is voor mij het belangrijkste in een carrière. Steeds weer elke morgen op te staan en graag aan het werk te gaan. Er is niemand die dat altijd zal bereiken, maar op het einde van je carrière komen en met de glimlach terugkijken naar je parcours is een leuk gevoel. Intussen weet ik dat. Ik heb de pensioengerechtigde leeftijd inmiddels bereikt, maar ik blijf toch nog met plezier actief in dingen waar ik nog wat kan betekenen. Hoe lang nog, dat weet ik niet. Daarover maak ik me geen zorgen.
Johan, wat wil je nog graag delen?
Wat wil je er voor geven?