Wat (niet) te doen bij ongewenst seksueel gedrag op het werk

In welke zin oordeelt de (tucht)rechtspraak als het gaat over ongewenst seksueel gedrag tussen leidinggevenden en ondergeschikten? Annick Alders van Cautius licht het toe in een recent artikel.

Wat is ongewenst seksueel gedrag?

De Welzijnswet definieert ongewenst seksueel gedrag als volgt: “elke vorm van ongewenst verbaal, non verbaal of lichamelijk gedrag met een seksuele connotatie dat als doel of gevolg heeft dat de waardigheid van een persoon wordt aangetast of een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende omgeving wordt gecreëerd” (art. 32ter, 3°)

Het gaat om alle gedragingen met een seksuele connotatie. Bij onze analyse van de rechtspraak, vonden we vrij evident verkrachting en aanranding, maar ook ongevraagde massages, knuffels, (pogingen tot) kussen, op de schoot trekken en onder of op de kledij tasten ressorteren hieronder.

Het hoeft evenwel niet altijd om fysieke handelingen te gaan. Aanhoudend brieven en berichten sturen met ongepaste, al dan niet erotische boodschappen, foto’s of voorstellen valt ook onder de definitie.

Het hoeven zelfs geen persoonlijke boodschappen te zijn. Een werkneemster werd om dringende reden ontslagen omdat zij herhaaldelijk, ook na ingebrekestelling, e-mails zonder commentaar met seksueel getinte grappen, tekeningen en foto’s als bijlage verstuurde.

Subtieler, maar daarom niet minder kwalijk is het voorstel van een prof aan een studente om de examens tijdens een etentje te bespreken, een studente te coachen tijdens een sollicitatieprocedure, ook al op restaurant, of werk gerelateerde zaken buiten het  werk te bespreken, bijvoorbeeld in een hotel, de aanhoudende vraag om samen een hotelkamer te delen, de echtgenoot van het doelwit te kleineren, troost bieden gecombineerd met fysieke aanrakingen,…

Grensoverschrijdend. Eén keer prijs, altijd prijs?

Uit de geconsulteerde rechtspraak blijkt dat doorgaans sprake is van een proces met terugkerende modus operandi. Het winnen van vertrouwen en bespreken van persoonlijke zaken wordt gevolgd door steeds minder subtiele aanrakingen en voorstellen. Soms put de dader moed uit een niet prompt afgeweerde aanraking, een (onbedoeld) flirterige opmerking of een uitgewisselde kus. Het slachtoffer denkt op dat ogenblik nog moeilijk terug te kunnen en probeert het moeilijke evenwicht te bewaren tussen een niet schofferende afwijzing en voldoende duidelijkheid. De dader blijkt doorgaans bedreven in het moedwillig niet oppikken van de signalen van afwijzing of onwil.  Eens de afwijzing duidelijk, of de interesse van de dader bevredigd of weggedeemsterd, plooit de (afgewezen) leidinggevende zich nogal eens terug op zijn machtsoverwicht. Geven van onverwachte en verder niet gegronde slechte evaluaties, het abrupt afbreken van de contacten of dreiging met ontslag kwamen voor in de rechtspraak.

De ongelijke machtsverhouding stuwt deze grensoverschrijdende spiraal voort en maakt de werkomgeving bedreigend, vijandig, vernederend of kwetsend in de zin van de wet.

The silent majority

Opvallend bij de geconsulteerde rechtspraak is dat de feiten bijna nooit op zich staan. Zijn of haar reputatie of, slechter nog, andere gevallen, gaan dader en feiten voor. Bedrijfsintern trekken andere werknemers, collega’s, maar ook superieuren al te vaak de mantel der stilzwijgen aan. Laat dit nu net hetgeen zijn wat grensoverschrijdend gedrag in het geheel niet verdraagt.

Het Sensoa Vlaggensysteem

Het Sensoa Vlaggensysteem is een in Vlaanderen ontwikkelde methodiek om seksueel gedrag in te schatten en gepast te reageren. Aan de hand van 6 criteria kan je seksueel gedrag indelen in 4 categorieën, van oké naar helemaal niet oké. Ze zijn aangeduid met verschillende kleuren vlaggen. Bij elke vlag krijg je een aangepaste reactie voorgesteld.

Meer informatie

• Liaisons dangereuses: (on)gewenste intimiteiten op het werk | Cautius
• Vlaggensysteem: hoe reageren op seksueel grensoverschrijdend gedrag? | Sensoa

Het artikel van Annick Alders verscheen in uitgebreide vorm ook op senTRAL.be