Het is inmiddels algemeen bekend: alcohol veroorzaakt tal van gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten, kankers en psychische aandoeningen. Alcoholmisbruik heeft ook ernstige sociale gevolgen, zoals ongevallen (ook op het werk), geweld en familieproblemen. De Hoge Gezondheidsraad benadrukt bovendien dat geen enkel niveau van alcoholconsumptie zonder risico is. Met andere woorden, elke alcoholconsumptie houdt risico's in. Het is daarom raadzaam om voorzichtig om te gaan met "de meest geconsumeerde drug in onze samenleving".
Deze verschillende redenen hebben de Hoge Gezondheidsraad ertoe gebracht aanbevelingen te doen om de schade gerelateerd aan alcohol te verminderen. Het advies geeft verschillende voorbeelden van goede praktijken om de risico's te beperken.
Schade- en risicobeperking is een pragmatische aanpak die erop gericht is om de nadelige gevolgen van middelengebruik te verminderen en zo de gezondheid en levenskwaliteit van mensen te beschermen. Hoewel deze strategieën vooral bekend zijn bij behandeling van afhankelijkheid aan illegale middelen (zoals spuitenruil en substitutietherapie bij opiaten), zijn ze ook relevant voor alcoholgebruik. Schade- en risicobeperking richt zich op elk niveau van consumptie. Hoewel in klinisch opzicht onthouding de veiligste optie is, erkent de HGR dat dit niet voor iedereen wenselijk of haalbaar is. Een exclusieve focus op onthouding kan er ook toe leiden dat personen niet of laattijdig hulp vragen.
In een eerder advies van de HGR werden reeds enkele beleidsaanbevelingen gedaan om de aantrekkelijkheid en beschikbaarheid van alcohol te verminderen:
Daarnaast vraagt de HGR om de toegang tot alternatieven te bevorderen of te onderzoeken. Zo moet gratis kraanwater vlot beschikbaar zijn, en wordt onderzoek aanbevolen naar de rol van alcoholvrije dranken bij het beperken van alcoholgerelateerde schade.
Mensen met een alcoholverslaving kunnen te maken krijgen met stigmatisering, waardoor ze soms bewust of onbewust worden uitgesloten van bepaalde vormen van hulp. Een alcoholverslaving mag echter nooit een reden zijn om iemand de toegang tot zorg of andere diensten te ontzeggen, stelt de HGR.
Vaak is de tijd tussen het begin van probleemgebruik en de eerste hulpvraag erg lang. Het is belangrijk om deze tijd zo kort mogelijk te houden. Hulpverleners moeten vertrouwd zijn met het volledige scala aan interventies, inclusief schade- en risicobeperkende strategieën. Deze strategieën zouden beter bekend, breder verspreid en gewaardeerd moeten worden in het veld. Ze zouden deel moeten uitmaken van het arsenaal aan preventie-, beheers- en zorginterventies voor alle alcoholgebruikers. Een gedegen opleiding speelt hierbij een cruciale rol.
Schadebeperkende adviezen voor de algemene bevolking kunnen gericht zijn op het matigen van drankgebruik, het aanpassen van de consumptiewijze en het rekening houden met de context. Een matigende strategie kan bestaan uit het volgen van de richtlijn van maximaal 10 alcoholische consumpties per week. Daarnaast kan de manier van drinken worden aangepast, zoals bij zebradrinken, waarbij je na elke alcoholische drank een niet-alcoholische drank drinkt. Ten slotte is het belangrijk om je bewust te zijn van de context of situatie waarin alcohol wordt gedronken: als je nog ergens heen moet met de auto, kan je bijvoorbeeld een BOB aanwijzen.
Onder het motto van beter voorkomen dan genezen zijn screening en vroegdetectie van groot belang. Hierbij is een belangrijke rol weggelegd voor de huisartsen, waarbij de kennis van en toegang tot gevalideerde screeningsinstrumenten noodzakelijk is.
Binnen de reguliere alcohol- en drughulpverlening is een herstelgerichte benadering vaak het uitgangspunt. Herstel is een persoonlijk proces, wat maakt dat dit niet enkel voorbehouden is voor mensen die abstinentie bereiken of nastreven. Ook andere doelstellingen, die alcohol niet volledig uitsluiten, kunnen deel uitmaken van een persoonlijk hersteltraject.
Voor patiënten met complexe, meervoudige en chronische problemen is case management nuttig om ondersteuning te bieden en de zorg te coördineren. De case manager heeft als taak de continuïteit van de zorg te garanderen, passende zorg te bieden, de kwaliteit van leven van cliënten te verbeteren en de kans op schadelijke effecten van alcohol- en/of drugsgebruik te verminderen.
Veiligheidsnieuws is hét vakblad voor preventieadviseurs. Het bevat artikels, praktijkcases, nieuwe trends, onderzoeken … Het verschijnt 4 maal per jaar (72 pagina's) in maart, juni, september en december met een oplage van meer dan 8.000 exemplaren (6.500 print en 1.500 digitaal).
