Waar en waarvoor wordt lachgas gebruikt, wat zijn deze gevaren en risico’s, wat zijn passende maatregelen, welk soort sensibilisatiemateriaal bestaat er en wat is het wettelijk kader?
Gebruik
Hoewel distikstofmonoxide een volkomen legaal product is dat al lang gebruikt wordt in de medische sector (voor zijn verdovende en pijnstillende eigenschappen) en in de levensmiddelenindustrie, is het ook een euforische stof die bij langdurig of herhaald gebruik zeer schadelijke gevolgen voor de gezondheid kan hebben.
Lachgas wordt ook gebruikt bij slagroompatronen om slagroom te spuiten. Op deze manier is het vrij makkelijk beschikbaar voor het grote publiek.
Gevaren
Distikstofoxide, beter bekend onder de naam lachgas, wordt al ongeveer 250 jaar synthetisch aangemaakt. De stof is opgenomen in de codex en heeft een grenswaarde van 50 ppm. De stof heeft de pictogrammen GHS03 (oxiderend), GHS04 (gas) en GHS07 (schadelijk). Voor transport heeft het product UN-nr 1070 en Kemmlercode 25.
Lachgas wordt ook gebruikt (of eerder misbruikt) vanwege de geestverruimende effecten en de korte roes. Het veelvuldig gebruik kan leiden tot ernstige schadelijke gevolgen zoals dwarslaesies (met verlammingsverschijnselen van ledematen). Mensen met een laag vitamine B12-niveau zijn gevoeliger voor schadelijke effecten.
Er kleven ook maatschappelijke risico’s aan het gebruik van lachgas. Het reactievermogen en rijvaardigheid van automobilisten neemt af als ze lachgas gebruiken.
Lachgas in het verkeer
Volgens Vias blijkt dat 1 op de 7 Belgische bestuurders tussen 18 en 34 jaar en in Brussel zelfs 1 op de 3 jongere mannelijke bestuurders maandelijks lachgas gebruiken alvorens de weg op te gaan. Volgens de VRT werd lachgas gebruikt op bijna alle lockdownfeestjes, maar er waren ook andere VRT-berichten zoals het gebruik in de grensregio’s. Nog andere organisaties zoals onder meer het Antigifcentrum, radio twee, bruzz, VAD, EIGA, de website gezondheid informeerden hierover. Recent kwam het thema zelfs aan bod in de Kamercommissie Gezondheid.
Enkele documenten
- Studio Vias over lachgas: 15 minuten
- Folder lachgas en andere vluchtige stoffen van VAD
- Abuse of Nitrous Oxide for Recreational Inhalation van EIGA
- Factsheet nitrous oxide van Sciensano
- Factsheet lachgas van het Nederlandse Trimbosinstituut
Nieuw wettelijk kader
Voortaan is het verboden om metalen patronen met distikstofmonoxide bestemd voor spuitbusvullingen voor huishoudelijk gebruik te verkopen aan jongeren onder de 18 jaar. Dit verbod geldt ook voor onlineverkoop. Daarnaast wil men ook het publiek bewuster maken van het potentiële gevaar van distikstofoxide. Zo moet vanaf 23 februari 2022 op elk recipiënt van metalen patronen met distikstofmonoxide bestemd voor spuitbusvullingen voor huishoudelijk gebruik een vermelding worden aangebracht dat lachgas gevaarlijk is.
Ook worden er sancties ingevoerd, die identiek zijn aan de sancties die gelden bij niet-naleving van het verbod op verkoop van tabak en alcohol. Handelaars kunnen een gevangenisstraf van 6 maanden en een geldboete van 3.000 euro krijgen. Deze maatregelen treden in werking op 5 maart 2021. Dit is te lezen in de Wet van 11 februari 2021 tot wijziging van de wet van 24 januari 1977 betreffende de bescherming van de gezondheid van de gebruikers op het stuk van de voedingsmiddelen en andere produkten, teneinde de verkoop aan minderjarigen van metalen patronen met distikstofmonoxide te verbieden (BS 23 februari 2021).
De wet van 24 januari 1977 was ook de wettelijke basis voor het verbod op tabaksreclame. Deze wet werd ook gebruikt voor het verbod van verpakkingen en voorwerpen die bisphenolA bevatten voor kinderen jonger dan 3 jaar.
In Nederland was er in 2020 ook sprake van een wettelijke regeling voor lachgas die op 1 januari 2021 in voege zou gaan. Uiteindelijk ging dit niet door. Dit neemt niet weg dat in sommige Nederlandse gemeenten en steden er verbodsbepalingen zijn.
Misbruik van gevaarlijke stoffen
Chemische stoffen kunnen op een verantwoorde manier gebruikt worden, maar ook misbruikt worden. In dit Prebesbericht was er informatie over zwavelzuurgooiers. En ook meststoffen met hoog nitraatgehalte, kunnen misbruikt worden door er explosieven mee te maken of kunnen in geval van brand, aanleiding geven tot grote explosies, zoals ook de explosie in Beiroet in augustus 2020.